به گزارش آی فیلم 2، «موسیقی افغانستان» نقطه عطف زیبایی‌های تنوع قومی و زبانی در این کشور است و فارسی، پشتو و ترکی زبان‌های اصلی متن ترانه‌ها را تشکیل می‌دهند.
سابقه هـنر موسيقی در افغانستان مانند هـمه كشـورهای ديگر به چند هـزار سال پيش بر میگردد.
در آنچه مسـلم اسـت اين است كه در قـرن نوزدهـم بر اثر كشمكش های داخلی و جنگ های خارحی با انگلستان، شـرايط برای رشــد و پرورش هـنر موسـيقی فـراهم نبوده اسـت . اين هـنر در محافـل رسـمی افغانسـتان چندان خـريداری نداشـته و هـنرمنــدان آن كـه يكی از اقـشـار پايين دسـت جامعه به شـمار می آمـده اند، در هــمان حال و هــوای موسـيقی خـراسانی سـير می كـرده انـد.
در دوره «امير شـير عـلی خان» (1258- 1242 ش ) اتـفـاقی رخ داد كه در موسـيقی افغانسـتان تحولی عـميق و وسـيع ايجاد كرد و آن، مهاجرت يك عـده از هـنرمندان هـندوستانی بود به درخواسـت امير به كابل ( 1248 ش) بود. اين دســته از هــنرمنـدان در محلی كه بعـدها به گـذر «خـرابات» معـروف شــد در كابل سـكـنی گرديـدنـد و به ارائـه هــنر خويـش پرداخــتـنـد.
هـر چـند اين هـنرمندان برای هـنرنمايی در دربار شـاه دعــوت شـده و در اوايل نيـز فـقـط به هـمين كار می پرداخـتند، هـنر آنان كم كم به ديگـر سـطوح جامعه نيز تسـري يافـت و بدين ترتيب ، به مرور زمان مقـبولـيتی عام در افغانسـتان پيـدا كــرد.
موج مـوســيـقی هـندی كه بدين ترتيب وارد اين كشـور شــده بـود، تاثير عــميقی بر موسـيقی نيمه جان مـوجود وارد كـرد و ضمن ايجاد تحول در آن ، زمينه را برای رشــد اين هـــنر مســـاعــد ســـاخـت.
از آن سـوی نيز اين نســل هــنرمنـدان هـندی به زودی به كـشــور افغانسـتان تعـلق خاطر يافــتند و فـرزندان آنان به هـنرمنـدان ملی كـشـور بدل گـشــتـنـد و برای پيـشـرفـت هـنر موسـيقی در اين كشـور اهـتمام به خـرج دادند.
يكی از خدمات اين اســتـادان، تـنظــيم دوباره بعضی از آهــنگهای محلی افغانسـتان در قالب دســتگاه های موســيـقی هــندی بود كه بدين ترتيـب، ايــن آهـــنگ هــــا از معرض زوال و نابودی نجات يافــته و وارد محافــل موســيـقی رســمی این كـشــور شـد.
خـدمت ديگــر ايـن هـــنـرمنـدان بـه مـوســيـقی افغانسـتان، آموزش اين هــنر به جوانان ، نوجوانان و حتی كودكان مکاتب ايـن كـشــور بـود و ايـن امــر، در تــرويج موســيـــقی با اصول عــلمی در ايـن كـشــور بـســـيـار مـوثــر واقـع شـــــد.
يكی از هــنرمندان بزرگ خـراباتی كه توانـســـت بديـن ترتيـب هــنر موســيـقی را از محـدوده خــرابات بيـرون بــرد و بـه مـراكـــز آموزشـی اين كــشــور بكــشـــانـد، اســـتـاد«غــلام حـســـيـن» بـود.
در دوران «امان الله خان» موسـيـقی انكـشــاف بيشــتری يافـت و در كـنار نظام آموزشی خـرابات،نهــادهای آموزشی عــلمی و اكادميـك نيـز ايجاد شــد كه در آنها نـوازندگی ســازهـای غــربی آمـوزش داده می شـــد. يكی از كـســـانی كه در ايـن مســيـر خـدمات شــايانی به موسـيقی افغانسـتان انجام داد،اســـتـاد فــرخ افــنـدی بـود كه از كـشــور تـركـيـه به افغانســتان دعــوت شــده بـود.
از اين پس جـريان موســيـقی افغانســتان در ســه بســتـر كاملاً مـتمايـز،راه خود را طی كــرد.
هـنرمندان موســيقی افغانســتـان
موسـيقی افغانسـتان در سـبک ها و شــيوه هاي گـوناگون، هـنرمندانی را پرورده همچون استاد «قاســم»،
اسـتاد «غلام حسين»، اسـتاد «محمد حسين سـرآهـنگ»، اسـتاد «محمد عـمر»، «احمد ظاهر» و...كه شـهرت بعـضی از آنان از حـدود مرزهای اين كشــور نيز فــراتر رفــته اســت.
وضعيت موسـيقی افغانسـتان در سـال های اخير
دهـه هـفـتاد برای موسـيقی افغانســتان دهـه بسـيار ناگواری بود. با وقـوع جـنگ های داخلی بعـد از سـقـوط دولت «نجيب الله»، عـده ای از هـنرمندان افغانســتان به كشـورهای دور و نزديک مهـاجرت كردند.
با تسـلط طالبان بر اين كشـور در ســال 1375 و ممنوعــيت كامــل موســيقی، اين روند مهاجرت تشــديد شــد و نهادهای آموزشی نيز به حال ركود درآمد، بعضی از هــنرمندان مهاجــر در خـارج از كشــور توانســتـند به فـعاليت های هــنری خويـش ادامه دهــند و چراغ موســـيقی اين كشــور را روشـن نگه دارند و بعضی بناچار ترک اين هــنر، گفــتند. در اين ميان عــده ای از هــنرمندان نامدار كـشــور هـمچون عـبدالرحيم ســاربان، اميـر محمد، اسـتاد موسی قاسـمی، اسـتاد محمد هاشم و اسـتاد رحيم بخش در محيط غـربت و آوارگی بدرود حيات گفــتـند و بدين ترتيب ضايعاتی جبران ناپـذيـر بر موســيـقی افغانســتان وارد شـــد.
م ا
